İsrail Başbakanlığına bağlı Devlet Arşivleri, “Golda Meir hükümeti ve Suriye ile kuvvetlerin çekilmesi anlaşmasına ilişkin müzakereler, Ocak-Mayıs 1974” başlıklı belgeleri yayımladı.
Yayımlanan belgelerin, yakın zamanda incelemeye açılan ve müzakerelerle ilgili hükümet tutanaklarını da içeren yaklaşık 40 belgeden oluştuğu belirtildi.
Müzakerelerin, dönemin ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger’ın arabuluculuğunda ve İsrail Başbakanı Meir ile eski Suriye Devlet Başkanı Hafız Esed arasında gerçekleştiği hatırlatılan açıklamada şu ifadelere yer verildi:
“50 yıl önce 27 Şubat 1974’te, ABD Dışişleri Bakanı Kissinger, Suriyeliler tarafından tutulan İsrailli savaş esirlerinin isimlerini içeren bir listeyi Başbakan Meir’e teslim etti. Böylece Yom Kippur Savaşı’ndan (Ekim 1973) sonra Suriye ile temasların ilk aşaması tamamlanmış oldu.
Ekim 1973’te Mısır’la görüşmeler başladı ve aynı yıl kasımda esir takası gerçekleştirildi. Suriye ile müzakereler çok daha zordu ve ancak savaşın bitiminden altı ay sonra Mayıs 1974’te bir anlaşmaya varılabildi.”
İsrail hükümetinin, müzakerelerin başlaması için önce isim listesini almayı sonra da Kızılhaç’ın bu esirleri ziyaret etmesine izin verilmesini şart koştuğu kaydedildi.
Hafız Esed’e yapılan baskı sonucu, Kissinger’a esirlerin isim listesini vermeyi kabul ettiği, listenin teslim alınmasının ise işleri oldukça kolaylaştırdığı ve İsrail hükümetinin esir takasının, yapılacak herhangi bir anlaşmanın ilk maddesi olmasına karar verdiği aktarıldı.
Hükümetin tutanaklarının İsrail’de, Golan Tepeleri’nden Mor Hattın (son ateş hattı) ötesine (1967’deki 6 Gün Savaşında iki ülke arasındaki güçlerin ayrım hattı) çekilme konusunda ayrılık yaşandığını ortaya koyduğu belirtildi.
Dönemin Savunma Bakanı Moşe Dayan’ın “İsrail’in mevcut hatta bağlı kalması durumunda savaşın yeniden başlamasından endişe duyduğunu ifade ettiği, Meir’in ise başlangıçta çekilmeye karşı çıktığı ancak El-Kunaytıra kentinden (Suriye’nin güneyi) feragat etmeye mecbur kaldığı” dile getirildi.
Mısır da 18 Şubat’ta, 1973’teki Yom Kippur Savaşı’na dair “nadir” belgeleri yayınlamıştı.
YOM KİPPUR SAVAŞI
Mısır ve Suriye’nin 6 Ekim 1973’te İsrail’e karşı başlattığı Yom Kippur Savaşı, İsrail ile Arap ülkelerinin bugüne kadar karşı karşıya geldiği son muharebe olmuştu.
Yahudilerin en kutsal günü Yom Kippur’da (Kefaret günü) başlaması sebebiyle savaşa bu isim verilmişti.
Savaşın amacı İsrail’den 1967’de işgal ettiği Golan Tepeleri ve Sina Yarımadası’nı geri almaktı. Ancak İsrail’in, Suriye’ye oranla daha gelişmiş tanklara sahip olması ve Mısır’ın savaşın ikinci haftasındaki yanlış hamleleri sebebiyle Kahire ile Şam amaçladıkları sonuçlara büyük ölçüde ulaşamamıştı.
ABD’nin ara buluculuğunda Mısır ile İsrail arasında 18 Ocak 1974’te İsrail’in Süveyş Kanalı’nın batısındaki askerlerinin yanı sıra Sina’dan da belli bir ölçüde geri çekilmesini sağlayan bir anlaşma imzalanmıştı.
Tel Aviv ile Şam arasında da 5 Haziran 1974’te “Kuvvetlerin Çekilme anlaşması” imzalandı. İsrail bu anlaşmayla savaş sırasında işgal ettiği Suriye topraklarından çekilmeyi kabul ederken, 1967’de işgal ettiği Golan Tepeleri’nde kalmaya devam etmişti.
